زير و بم كنكور بورس تهران
صحبت از كنكور بازار سرمايه است، كنكوري كه به شما اجازه مي‌دهد كه به صورت قانوني در بازار سهام ايران فعاليت كنيد.
در واقع اگر مي‌خواهيد معامله‌گر كارگزاري باشيد، سبدگرداني كنيد، مشاوره دهيد يا مدير يك نهاد مالي باشيد بايد حداقل يكي از 9 گواهي‌نامه حرفه‌اي بازار سرمايه را داشته باشيد. براي اين كار لازم است كه در آزمون‌هاي بازار سرمايه شركت كنيد، آزمون‌هايي كه به كنكور بورس معروف است و البته سخت‌گيري‌هاي انجام شده در آن، دست كمي از كنكور دانشگاه‌ها ندارد. سخت‌گيري‌هايي كه سبب شده پشت‌كنكوري‌هاي بورس هر سال تعدادشان افزايش يابد.
اين آزمون‌ها سالانه دوبار در گستره شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، تبریز و شیراز برگزار مي‌شود و شركت‌كنندگان در اين آزمون‌ها براي اخذ گواهي‌نامه‌هايي شامل اصول بازار سرمايه، معامله‌گري اوراق تامين مالي، معامله‌گري بورس كالا، معامله‌گري ابزار مشتقه، مديريت نهادهاي بازار سرمايه، كارشناسي عرضه و پذيرش، تحليلگري بازار سرمايه، ارزشيابي اوراق بهادار و مديريت سبد اوراق بهادار تلاش مي‌كنند.
بازار سرمایه کشور از سال 83 تا کنون شاهد برگزاری هجده دوره از آزمون‌های حرفه ای بوده است اما تنها یک سالی است، کنکوری‌های بازار موفق به دریافت کارنامه خود می‌شوند تا به این واسطه از حد نصاب نمرات خود آگاه شوند. پیش از این مجری آزمون‌های مزبور علاقه‌ای به انتشار كارنامه كنكوري‌هاي بازار نداشت، به طوری که بسنده کردن مجری تنها به اعلام نام قبول‌شدگان، در کنار سخت‌گیری‌هاي انجام‌شده در جلوگیری از افشاي سوالات به بیرون از یک سو و از سوی دیگر پایین بودن نسبت قبول شدگان به مشارکت‌کنندگان، سازمان بورس را با شائبه غیر‌استاندارد بودن سوالات مواجه کرده بود؛ اگر چه طی یکسال گذشته این آزمون‌ها در پی تغییر ساختار پیچیده‌تر شدند تا ارمغان آن برای مشارکت کنندگانش نسبت به آزمون ورودی دانشگاه‌ها هراس و اضطراب بیشتری باشد.
بر این اساس با توجه به نزدیک شدن به زمان برگزاری نوزدهمین دوره از برگزاري این آزمون‌ها در روزهای شانزدهم و هفدهم شهریورماه، گفت‌وگويي با محمد عطايي رییس اداره گواهی‌نامه‌های حرفه‌ای سازمان بورس و اوراق بهادار داشته‌ايم.
او در اين گفت‌وگو به بررسي زواياي پيدا و پنهان آزمون‌هاي بازار سرمايه مي‌پردازد.
اين گفت‌وگو را در ادامه بخوانيد:
از ابتداي برگزاري آزمون‌هاي بازار سرمايه، چه تعدادي دراين آزمون‌ها مشارکت کرده‌اند و چه تعدادي از آنها موفق به دريافت گواهي‌نامه از سازمان بورس شده‌اند؟
از اولين دوره برگزاري آزمون‌هاي بازار سرمايه تا دوره هجدهم، حدود 25 هزار نفر دراين آزمون‌ها شركت كرده‌اند. براي آزمون دوره نوزدهم نيز كه در ماه جاري برگزار مي‌شود 10 هزار و 600 نفر مشارکت کرده‌اند که بخش اعظم آنها در حوزه تهران قرار دارند.
چرا نتايج آزمون‌ها با تاخير اعلام مي‌شود؟
با توجه به تغيير ساختار آزمون‌هاي حرفه‌اي بازار سرمايه از دوره هفدهم، تعداد اين آزمون‌ها در دوره هجدهم از 5 حوزه، براساس مصوبه هيات مديره سازمان بورس به 9 حوزه افزايش يافت. اين مساله سبب شد تا نتيجه آزمون دوره هجدهم با تاخير اعلام شود.
در واقع تا دوره هفدهم سازمان بورس تنها در 5 بخش آزمون برگزار مي‌کرد، اما تعداد آزمون‌ها در دوره هجدهم يكباره به
9 بخش افزايش يافت كه در پي اين اقدام تعداد مشاركت‌كنندگان در آزمون‌ها نيز افزايش يافت. از سوي ديگر برگزاري آزمون دوره هجدهم در اسفندماه و مواجه شدن با تعطيلات عيد نوروز اعلام نتايج اين دوره از آزمون‌هاي حرفه‌اي بازار سرمايه را با تاخير همراه ساخت. تا قبل از دوره هجدهم آزمون‌هاي بازار سرمايه در ماه‌هاي ارديبهشت و آبان برگزار مي‌شد، اما بعد از دوره هفدهم زمان برگزاري آزمون‌ها به مرداد- شهريور و بهمن – اسفند تغيير يافت.
چه تعداد از مشاركت‌كنندگان، در هر دوره از آزمون‌هاي حرفه‌اي بازار سرمايه از سوي سازمان بورس پذيرفته و قبول مي‌شوند؟
18 درصد از كل مشاركت‌كنندگان در دوره هفدهم در اين آزمون‌ها پذيرفته شده‌اند كه اين تعداد در دوره هجدهم به 26 درصد افزايش يافت.
علت پايين بودن نسبت قبول‌شدگان به كل مشاركت‌كنندگان در هر دوره از برگزاري آزمون‌هاي حرفه‌اي بازار سرمايه چيست؟
با توجه به حرفه‌اي بودن آزمون‌هاي سازمان بورس، يا سوالات ما سخت است يا مشاركت‌كنندگان و متقاضيان كمتر با مسائل بازار سرمايه آشنا هستند.
در سايت سازمان بورس منابع و كتب مورد مطالعه در آزمون‌ها اعلام نشده است. شايد اين مساله يكي از دلايل پايين بودن پذيرفته شدگان در اين آزمون‌ها باشد؟
سوالات آزمون‌هاي حرفه‌اي بازار سرمايه براساس سرفصل‌هاي مصوبه هيات مديره سازمان بورس طراحي مي‌شود. اين سرفصل‌ها نيز در اكثر كتب مالي مشترك است و عمدتا هم در علم مالي وجود دارد. البته به غير از آزمون عرضه و پذيرش كه مربوط به مقررات است.
با وجود اين مساله شما مي‌توانيد در سرفصل‌هاي آزمون‌هاي خود كتابي را به عنوان منبع و مرجع معرفي كنيد؟
سرفصل‌هاي آزمون‌هاي بازار سرمايه در يك كتاب نمي‌گنجد، كتابي هم که به صورت جامع و كامل در اين ميان وجود ندارد، بر اين اساس نمي‌توان براي هر فصل تنها يك منبع معرفي كرد. اگرچه سرفصل آزمون‌ها در كتاب‌هاي مالي مشترك است. اما سازمان بورس هم به عنوان يك نهاد نظارتي نمي‌تواند منابعي را معرفي کند. اگر ما کتبي را به عنوان منابع معرفي کنيم ممكن است اين اقدام از سوي برخي از نويسندگان ديگر مورد اعتراض قرار گيرد كه چرا كتب آنها مورد توجه سازمان بورس قرار نگرفته است. اگرچه گروهي در نظر دارند تا براساس سرفصل آزمون‌هاي بازار سرمايه و ساختار مصوبه هيات مديره سازمان بورس، كتابي را در اين خصوص تدوين و منتشر كنند. سرفصل‌هاي در نظر گرفته شده در اين كتاب غني شده است و نياز مشاركت‌كنندگان را برطرف مي‌كند.
پس چگونه سازمان بورس در نظر دارد تا کتابي را تهيه و تدوين كند تا به عنوان مرجعي براي آزمون‌هاي حرفه‌اي بازار سرمايه قرار گيرد؟
اگر اين كتاب به بازار ارائه شود باز هم از سوي سازمان بورس به بازار معرفي نخواهد شد. ضمن آنكه در اكثر كتاب‌هاي مالي مباحث ما تدريس مي‌شود. بر اين اساس اگر كتابي به عنوان منبع از سوي سازمان بورس معرفي شود باعث دلخوري ساير اساتيد خواهد شد كه چرا كتاب ما معرفي نشده است، لذا با توجه به مشترك بودن موارد اعلامي در تمام كتاب‌ها، سازمان بورس تنها به اعلام سرفصل‌ها اكتفا مي‌کند.
چرا سوالات آزمون‌هاي بازار سرمايه منتشر نمي‌شود؟
سوالات آزمون‌هاي بازار سرمايه، در بانك سوالات استفاده مي‌شود. بر اساس تصميم كميته گواهي‌نامه حرفه‌اي بازار سرمايه قرار است سوالات چاپ نشود تا به اين واسطه در بانك اطلاعاتي سازمان براي برگزاري آن به صورت الكترونيكي در سالهاي آتي مورد استفاده قرار گيرد. در واقع کميته گواهي نامه‌هاي حرفه‌اي درنظر دارد تا در سالهاي آينده كل آزمون‌هاي بازار سرمايه را به صورت الكترونيكي برگزار کند. بر اين اساس درصدد تهيه بانك و نرم‌افزارهاي آن هستيم. در آزمون‌هاي الكترونيكي مشارکت کننده بلافاصله نتيجه آزمون خود را در پاي سيستم دريافت مي‌كند، لذا نمي‌خواهيم سوالات منتشر شود.
اما اين مساله به نظر مي‌رسد بيشتر تاکيدي بر غير‌استاندارد بودن سوالات داشته باشد، به طوري که سازمان بورس براي جلوگيري از مشخص شدن اين ايرادات، از انتشار آن خودداري مي‌كند؟
سوالات آزمون‌هاي حرفه‌اي بازار سرمايه بر اساس ترجمه‌اي از سوالات CFA است كه يكي از استانداردترين سوالات در مباحث مالي است. در ميان آزمون‌هاي بازار سرمايه تنها سوالات مقررات طراحي مي‌شود. اگرچه به‌رغم تاكيدات ما در جلوگيري از انتشار سوالات، در دوره هفدهم سوالات افشا شد و در قالب کتابي انتشار يافت.
پس با توجه به تهيه سوالات آزمون‌هاي حرفه‌اي بازار سرمايه بر اساس استانداردهاي CFA، آيا ارتباطي بين سازمان بورس و CFA وجود دارد؟
سوالات آزمون‌هاي بازار سرمايه از سايت‌هاي مختلف وابسته به CFA گرفته مي‌شود. در واقع سوالات از موسساتي كه آزمون‌هاي آنها با موفقيت برگزار شده، گرفته شده است. اگرچه مكاتباتي به منظور ارتباط مستقيم ميان سازمان بورس و CFA در حال انجام است تا به اين واسطه اعتبارسازي در مدارك سازمان بورس صورت گيرد، البته ما اعتبار مدارك خود را بالا مي‌دانيم.
پس چرا دارندگان مدارك CFA از نظر سازمان بورس مورد تاييد قرار نمي‌گيرند؟
CFA داراي سه رتبه است. لذا از دارندگان اين مدارك خواسته‌ايم تا مدارک خود را به سازمان ارائه دهند تا معادل مدارک خود را از ما دريافت کنند، در اين ميان تنها از آنها آزمون بازارهاي اسلامي گرفته مي‌شود.
آيا دارندگان مدارك دكتراي مالي نيز ملزم به دريافت گواهي‌نامه‌هاي بازار سرمايه هستند؟
براي دارندگان مدارک دكتراي مديريت مالي يكسري معافيت‌هايي در نظر گرفته شده
است که آنها را از حضور دراين آزمون‌ها بي‌نياز مي‌کند از جمله ارائه 3 تا 4 مقاله
علمي-پژوهشي يا انتشار كتابي در زمينه بازار سرمايه بر اين اساس اين افراد مي‌توانند مدارک مورد نياز خود براي فعاليت در بازار سرمايه را از كميته گواهي‌نامه‌هاي حرفه‌اي دريافت کنند.
آيا اداره گواهي نامه‌هاي حرفه‌اي، پس از پايان آزمون كارنامه‌اي براي مشاركت‌كنندگان صادر مي‌كند؟
از دوره هفدهم به بعد مشاركت‌كنندگان از حد نصاب نمرات خود آگاه مي‌شوند و درنهايت نيز براي آنها گواهي‌نامه صادر مي‌شود.
اين گواهي‌نامه‌ها چه كاربردي دارند؟ آيا گواهي‌نامه‌هاي صادره در خارج از بازار سرمايه كشور نيز مورد پذيرش واقع مي‌شوند؟
ساختار گواهي‌نامه‌هاي بازار سرمايه ما تنها يك سال است كه تغيير كرده است و اين مساله با عمر 50 ساله CFA قابل مقايسه نيست. البته در اين ميان افرادي بودند كه براي فعاليت در خارج از كشور به ترجمه و ارائه اين مدارك اقدام کرده اند. اما در نهايت براي فعاليت در شرکت‌هاي مشاوره اي، سرمايه‌گذاري، سبدگرداني، كارگزاريها، شركت‌هاي تامين سرمايه و شركت‌هاي تحت نظارت سازمان بورس افراد بايد اين مدرك را داشته باشند. در واقع دستورالعمل‌هاي بازار سرمايه براي موقعيت‌هايي طراحي شده‌اند كه افراد را به برخورداري از اين مدارک ملزم مي‌کند. همچنين در رتبه‌بندي شركت‌هاي كارگزاري، برخورداري كاركنان آنها از اين گواهي نامه‌ها امتياز محسوب مي‌شود.
اما در اين ميان هستند مديراني كه بدون برخورداري از اين مدارك در بازار سرمايه فعاليت مي‌كند؟ در واقع الزام سازمان بورس براي دارا بودن اين مدارك براي آنها رعايت نشده است؟
70 تا 80 درصد مديران شركت‌هاي سرمايه‌گذاري از اين مدارک برخوردارند، اما در اين بين بايد درخصوص استفاده از اين گواهي‌نامه‌ها فرهنگ‌سازي لازم انجام شود. در واقع مديران شرکت‌هاي سرمايه گذاري بايد از دانش مالي بالايي برخوردار شوند، در اين راستا عملکرد افراد نيز بايد به گونه‌اي باشد که نهادهاي فعال در بازار سرمايه از دارندگان داراي گواهي‌نامه‌هاي معتبر درخواست همکاري داشته باشند. اگرچه براي کسب مجوز فعاليت و رتبه بندي نهادهاي مالي، به برخورداري آنها از اين مدارک توجه مي‌شود. اما با توجه به طرح كيفيت آزمون‌ها، کاربرد اين گواهي نامه‌ها به مرور جا مي‌افتد. در مورد کاربرد اين مدارک براي دانشجويان نيز مي‌توان گفت که اخذ اين مدارک از بالاترين مرجع بازار سرمايه رتبه واعتباري براي آن دانشجويان محسوب مي‌شود.
تا چه ميزان اين مدارك و گواهي‌نامه‌هاي صادرشده در نهادهاي بازار سرمايه به كار گرفته مي‌شود؟
اين گواهي‌نامه‌ها در شركت‌هاي كارگزاري به عنوان يك عامل تشويقي براي افزايش حقوق محسوب مي‌شود، در واقع هر فردي که از گواهي‌نامه‌هاي بيشتري برخوردار باشد از موقعيت شغلي مهم‌تري برخوردار مي‌شود. همچنين در نهادهاي مالي اين مساله رعايت مي‌شود، ضمن آنكه برخي از مديران كارگزاريها حاضر به تامين هزينه آزمون‌ها براي پرسنل خود هستند تا در نهايت اين مدارك اخذ شود. ضمن اينكه در بررسي صلاحيت هيات مديره نهادهاي مالي از سوي سازمان بورس، دارا بودن گواهي نامه مديريت نهادهاي مالي امتياز مثبتي تلقي مي‌شود.
هزينه‌هاي برگزاري آزمون‌هاي حرفه‌اي صرف چه فعاليت‌هايي مي‌شود؟
هزينه‌هاي طراحي بانك سوالات، مكان‌يابي، سيستم‌هاي نرم‌افزاري و سايت و برگزاري آزمون‌ها از محل هزينه‌هاي ثبت نام دريافتي از متقاضيان، تامين مي‌شود.
آيا اين هزينه‌اي که از مشارکت‌کنندگان دريافت مي‌شود، گران نيست؟
خير. با توجه به حرفه‌اي بودن اين مدارك، اين هزينه‌ها بالا نيست. در واقع با در نظر گرفتن هزينه‌هاي طراحي سوالات و مكان برگزاري آزمون، نمي‌توان گفت كه هزينه ورودي اين آزمون‌ها گران است. ضمن اينكه برخلاف آزمون‌هاي دانشگاهي، به آزمون‌هاي بازار سرمايه هيچ سوبسيدي تعلق نمي‌گيرد.
البته بايد ياد آورشد که از سال گذشته سايت ثبت‌نام آزمون‌هاي حرفه‌اي بازار سرمايه تغيير کرد، بطوريکه از دوره هجدهم تمام فعاليت‌هاي ثبت‌نام‌ها اعم از ثبت‌نام، پرداخت وجه، صدور كارنامه و كارت ورود به جلسات به صورت الكترونيكي انجام مي‌شود.
به‌رغم تاكيد سازمان بورس مبني بر برخورداري همه معامله‌گران كارگزاريها از گواهي‌نامه‌هاي سازمان، در حال حاضر افراد حقيقي بدون نياز به اين گواهي نامه‌ها به صورت آنلاين به انجام معاملات مي‌پردازند. چرا؟
در معاملات برخط شخص تنها براي خود معامله مي‌كند و مسووليت انجام اين معاملات متوجه كسي نيست. اما معامله‌گر حاضر در سيستم معاملات بايد از حداقل دانش مالي برخوردار باشد تا براي مردمي که هيچ گونه آگاهي به بازار سرمايه ندارند، معامله کند. در نتيجه حساسيت‌ها در آنجا بيشتر است.
نقل از روزنامه دنیای اقتصاد - گروه بورس- محبوبه مغاني
