همه باید پشت سر شعار «ما می‌توانیم» که رهبر انقلاب مطرح کرده‌اند حرکت کنیم
حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در چهاردهمین همایش تجلیل از پژوهشگران کشور با اشاره به جایگاه پژوهش گفت: مقصد عالی پژوهش پاسخگویی به مطالبات به حق مردم است نه یک حزب و گروه خاص.
وی ادامه داد: از اینکه در گوشه‌ای ببینم که برخی از تحقیقات برای یک گروه خاص انجام می‌شود، خوشحال نمی‌شوم.
رئیسجمهور با بیان اینکه پژوهش اساس دانش است و توسعه نیز در سایه پژوهش انجام می‌شود اظهار داشت: البته پژوهش نیز در سایه دانش امکان‌پذیر خواهد شد و بنابراین پژوهش هم علت و هم معلول است.
روحانی ادامه داد: پژوهش می‌تواند علم را شکوفا کند و هم می‌تواند به توسعه علم و حتی آموزش بینجامد.
رئیس دولت یازدهم با اشاره به لزوم ایجاد محیط مناسب و مساعد برای پژوهش افزود: آغاز برقراری این محیط آزادی آکادمیک بوده و سعه صدر مهم‌ترین اصل چنین فضایی است.
وی با بیان اینکه نمی‌توان به پژوهش متقن دست یافت مگر آنکه پژوهشگر خلاق داشته باشیم، تصریح کرد: خلاقیت تنها در سایه آزادی امکان‌پذیر خواهد شد و باید در سایه بردباری و تساهل زمینه را برای شکوفایی اندیشمندان و پژوهشگران آماده کنیم.
روحانی نتیجه پژوهش را نیازمند بردباری جامعه دانست و اظهار داشت: ممکن است پژوهشگری به نتیجه‌ای برسد که خوشایند این و آن نباشد اما اگر در مسیر تحلیل به یافته‌ای رسید آن یافته محصول پژوهش بوده و چون پژوهش مقدس است محصول آن نیز باید مورد احترام باشد.
رئیسجمهور اضافه کرد: البته این به معنای آن نیست که پژوهشگر هرچه به دست آورد وحی منزل است بلکه امکان دارد در سالیان بعد و در پژوهشی دیگر به نتیجه‌ای مطلوب برسیم.
وی ایجاد محیطی امن،مساعد و آزاد برای پژوهشگران را زمینه پیشرفت کشور دانست و اظهار داشت: اینکه ایران توانست به قله‌های پیشرفت دست یابد این بود که از اندیشه دیگران استفاده کرد ولی به ترجمه اکتفا نکرده و پس از چند قرن کتاب ایرانیان مورد استفاده دیگران قرار گرفت.
روحانی با بیان اینکه افتخار ما این است که در کنار دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها نیز برپا باشند تصریح کرد: افتخار این است که همان قدر که به دروس و واحدهای درسی اهمیت می دهیم به رساله‌ها نیز توجه کنیم و رساله‌های کارشناسی ارشد و دکترا باید جایگاه خود را پیدا کنند و آنچه برای تشویق دانشجویان لازم است انجام شود.
رئیسجمهور افزود: در بحث پژوهش نهایت مقصد ما چاپ کتاب نیست بلکه پژوهش باید به بهبود کیفیت علم بینجامد.
حسن روحانی با مردود دانستن پژوهش ها و تحقیقاتی که منجر به اقداماتی مانند سلاح های کشتار جمعی می شود گفت: ملت ایران هیچ گاه سلاح کشتار جمعی را جزو منافع ملی خود نمی داند و این موضوع در دکترین دفاعی ما جایی ندارد.
رئیسجمهور پژوهشی را ارزشمند دانست که به نیازهای کشور، مطالبات مردم و بهبود کیفیت زندگی جامعه منتهی شود و در همین زمینه گفت: در هر جامعه‌ای پژوهش در سلسله مراتب ارزش‌ها و در چارچوب آنها باید دیده شود.
وی اضافه کرد: اگر پژوهش خدای ناکرده منجر به دسترسی آسان مردم به مواد مخدر شود، قابل احترام است؟ اگر در کشور ما که طبق فتوای مقام معظم رهبری استفاده و تولید سلاح هسته‌ای و بهره‌برداری از آن حرام است، پژوهشی منتهی به استفاده از این سلاح شود، قابل احترام است؟ نه تنها ما از نظر عقلانی و منافع ملی به دنبال سلاح کشتار جمعی نیستیم بلکه در دیدگاه‌ها و باورهای دینی ملت ما نیز سلاح کشتار جمعی جایی ندارد و این مسئله را جز منافع ملی و دکترین دفاعی خود نمی‌دانیم.
روحانی با بیان اینکه ارزش‌ها، راهنمای ما در مسیر پژوهش هستند، تصریح کرد: باید به این نکته هم توجه کنیم که منابع ما در پژوهش کمیاب است و ما دارای منابع فراوان و ارزان نیستیم.
وی افزود: ما هم از لحاظ نیروی انسانی، هم از لحاظ توان اقتصادی و هم محیط پژوهشی بی‌انتها نیستیم، حتی کشورهایی که در رشد اقتصادی هم هستند، توان‌شان در این زمینه محدود است. به همین دلیل باید به سمت استفاده بهینه از منابع محدود برای دستیابی به اهداف مطلوب حرکت کنیم.
رئیسجمهور از لزوم اولویت‌بندی در پژوهش‌ها سخن گفت و یادآور شد: در اوایل کار دولت از یکی از وزرا پرسیدم چقدر پروژه پژوهشی در دست داریم که وی آماری در حدود 2 هزار پروژه را اعلام کرد. آنگاه گفتم مگر شما چقدر پول و نیروی انسانی دارید که به این میزان پژوهش انجام می‌دهید.
روحانی اضافه کرد: البته ما پروژه‌ها را نیز زخمی کردیم که تعداد این پروژه‌ها بیشمار است. در واقع در تحقیق‌ها نیز پروژه‌ها را زخمی و سپس رها می‌کنیم در حالی که در این زمینه باید اولویت‌بندی کرده و نیازهای فوری را در دستور کار قرار دهیم.
وی در همین زمینه تصریح کرد: من هم می‌فهمم پژوهشگر به دنبال پژوهش‌هایی است که در مرز دانش باشد، من هم می‌فهمم کدام تحقیق و پژوهش کف و سود دارد اما در برخی مواقع پژوهش خبرساز نیست اما سرنوشت‌ساز است.
رئیسجمهور در ادامه سخنان خود با بیان اینکه ما از لحاظ منابع آب دچار مشکل هستیم، اظهار داشت: تراز آبی کشور به شدت منفی است به همین دلیل ما نیاز به تحقیقات و پژوهش‌هایی داریم که به فناوری و مصرف کم آب به ویژه در بخش کشاورزی منجر شود.
روحانی اضافه کرد: ما امروز به تحقیقاتی نیاز داریم که بهره‌وری در زمینه آب را بالا ببرد؛ البته ما امروز در شرایطی هستیم که از لحاظ زیست‌محیطی نیز مشکلاتی داریم. به همین دلیل باید پژوهش‌هایی انجام دهیم که منجر به کاهش آلودگی‌ها شود.
وی افزود: ما نیاز به محیط، هوا و سرزمین سالم برای زیست و ادامه حیات داریم. ریزگردها امروز مشکل ما است و از این مثال‌ها صدها مثال دیگر وجود دارد که نیازمند فناوری است.
روحانی ادامه داد: اگر معنای تکنولوژی و فناوری را توسعه دهیم و از بعد سخت‌افزاری آن فاصله بگیریم متوجه می‌شویم که در علوم انسانی هم نیازمند فناوری و تکنولوژی هستیم.
رئیسجمهور تأکید کرد: ما نیاز به طرح‌های کاربردی داریم که ما را منتهی به اهداف ملی‌مان کند. ما همچنین در زمینه مسائل اقتصادی، فرهنگی، سیاست خارجی،امنیتی نیز به پژوهش و تحقیق نیاز داریم.
روحانی تصریح کرد: دولت تدبیر و امید یکی از برنامه‌هایش در بخش پژوهش آن است که تقاضا را زیاد کند. پژوهش یک عرضه است و این عرضه زمانی ارزشمند می‌شود که برای او تقاضا باشد.
وی خاطرنشان کرد: این تقاضا باید از طرف بخش خصوصی هم شروع شود وقتی که بخش خصوصی می‌بیند در سایه پژوهش به فناوری دست یافت و فناوری تجاری شده می‌تواند کیفیت جنسش بالا برود و قیمتش را پایین، آن وقت بخش خصوصی به دنبال مرکز پژوهش و محقق می‌دود و این جاست که پژوهش اول به فناوری و بعد به جامعه اتصال می‌یابد.
رئیسجمهور در ادامه سخنانش اظهار داشت: یک پژوهش نیز باید انجام دهیم که چگونه تقاضا را در بخش پژوهش بالا ببریم، دولت مصمم است این تقاضا را بالا ببرد و مردم باید دولت را در این راستا مجبور کنند.
وی افزود: دولت پاسخگو ناچار است برای عدم ناکارآمدی‌اش به مردم پاسخ دهد و برای کارآمد کردن خود راهی جز پژوهش نمی‌شناسیم و این پژوهش است که باید مدیریت ما را کارآمد کند.
روحانی با بیان اینکه امروز در بخش اقتصاد صدها مسئله پیش رو داریم، گفت: معمولا دولت به کارشناسان خود متکی است و گاهی هم برخی محققین از گوشه و کنار بر او نقد می‌گیرند اما این کافی نیست.
وی ادامه داد: ما در بخش اقتصاد، فرهنگ و مسائل اجتماعی نیازمند پژوهشگر آزاد و پژوهش دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها هستیم.ما نیازمندیم تا از تحقیق و پژوهش دیگران بهره ببریم.
رئیسجمهور تصریح کرد: دولت باید این تقاضا را بالا ببرد تا پژوهش در مسیر صحیح قرار بگیرد. ما در بخش پژوهش باید به توانمندی‌های کشور توجه کنیم.
وی افزود: برخی از تحقیقات هم گران‌قیمت است و هم با مجموعه امکانات کشور و زیربناهای علمی دست یابی به آنها بسیار بسیار دشوار است.
روحانی ادامه داد: اگر بناست ما در یک پژوهش وارد شویم باید توان و امکانات خودمان را هم مد نظر قرار دهیم.این به معنای این نیست که در حوزه‌هایی دانشمند ایرانی نمی‌تواند یا نخواهد توانست، بلکه «ما می‌توانیم».
رئیسجمهور اظهار داشت: شعار ما می‌توانیم که مقام معظم رهبری بر روی آن تأکید دارند شعار به حقی است که همه باید پشت سر این شعار حرکت کنیم اما این ما می‌توانیم باید در چارچوب برنامه جامع و نقشه جامع پژوهش کشور باشد و الا در مسیری حرکت می‌کنیم که ده‌ها سال زمان نیاز دارد به آن برسیم در حالیکه در مسیر دیگری با زمان کمتری به آن دست می‌یابیم.
رئیس جمهور در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: تحقیقات مهم زمانبر هستند، پژوهش جهشی آنی ظرف 2 یا 6 ماه نمی‌تواند کارهای بزرگ را انجام داد و این طبیعی است، در دانش هسته‌ای از روزی که ما در این مسیر قدم برداشتیم، یعنی از سال 1367 که اولین بار بود یک سانتریفیوژ را می‌دیدیم، همه تلاش ما این بود که چطور آن را کپی کنیم، امروز 25 سال از آن زمان طول کشیده، این تحقیق و پژوهش و فناوری قدم به قدم پیش رفته و امروز به جایی رسیدیم که شاید روز اول برای ما باورکردنی نبود.
وی افزود: از آنجایی که بنده از روز اول در موضوع فناوری هسته‌ای بنا به مسئولیت‌های مختلف حضور و نظارت داشتم و با اندیشمندان و دانشمندان و اساتید دانشگاه در این زمینه در تماس بودم، وقتی می‌خواستیم موضوع USF اصفهان را دنبال کنیم، عده‌ای از اساتید دانشگاه پیش بنده آمدند و گفتند این کار امکان‌ناپذیر است اما امروز شاهدیم که امکان‌پذیر شد و همه فناوری‌هایی که بسیار سخت و پیچیده بود و به ظاهر امکان‌پذیر نبود، امکان‌پذیر شد.
رئیسجمهور بر همین اساس یادآور شد: امروز ما یک کشوری هستیم در زمینه فناوری هسته‌ای و در غنی‌سازی اورانیوم به نقطه‌ای رسیدیم که رئیسجمهور آمریکا به صراحت می‌گوید گرفتن فناوری هسته‌ای از مردم ایران امکان‌ناپذیر است و شدنی نیست، این افتخار بزرگی برای کشور است، ما در یک فناوری ورود پیدا کردیم، مرحله به مرحله پیشرفت کردیم، به قله‌هایی دست یافتیم و آنها را بومی‌سازی کردیم که جدایی این فناوری از این ملت بزرگ امکان‌ناپذیر است.
وی در ادامه خاطر نشان کرد: ما در تحقیقات بزرگ و مهم نیاز به زمان داریم، ما در زمینه فضایی که پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم و شاهد این پیشرفت‌ها در روزهای گذشته نیز بوده‌ایم، گام‌های مهمی برداشتیم و این قدم‌ها را ادامه خواهیم داد، ما تشویق و تسهیل کار شرکت‌های دانش‌بنیان که اتفاقا این پژوهش و فناوری در کنار این شرکت‌ها راحت‌تر به ثمر می‌رسند، را دنبال کردیم. شرایط برای کمک به این بخش با ماه‌های گذشته بسیار متفاوت است.
روحانی خاطر نشان کرد: ما در همه زمینه‌ها باید قدم‌های لازم را برای پژوهش و از پژوهش به فناوری و در نهایت از فناوری به تولید ثروت و قدرت که هدف ماست، گام برخواهیم داشت اما باید در عین حال در اولویت‌بندی مسائل، آنچه که توان و نیاز ماست و جامعه مطالبه می‌کند، طبق یک برنامه و مسیر و راهکار دقیق پیش رویم، ما در بخش پژوهش نیازمند نظارت هستیم. بنده خودم سالیان دراز مسئول یک مرکز پژوهشی بودم. پژوهش نیاز به نظارت دارد و برخی از منابع مالی به نام پژوهش در گذشته اتلاف شده است و بخش‌های دیگری از پژوهش که نیاز به منابع برای تکمیل داشتند، محروم مانده‌اند.
رئیسجمهور خاطر نشان کرد: متأسفانه در این وادی مقدس هم گه گاهی رانت وجود داشته است، ما باید این رانت‌ها را از بین ببریم و به محصول نگاه کنیم، ما در بودجه امسال فرصت کافی برای اینگونه امور در بودجه نداشتیم، در سالهای آینده این کار را خواهیم کرد، بودجه ما بر مبنای محصول کار باید تنظیم شود،ما باید برای یک پژوهشکده، پژوهشگاه یا یک دانشگاه تا یک مدرسه در آینده بر مبنای محصول، منابع ملی و پول ملت را تخصیص دهیم و این کار یک ضرورت است.
وی همچنین گفت: باید بخش پژوهش را گسترش دهیم، دانشگاه‌های ما از لحاظ آموزشی و تعداد دانشجو شرایط نسبتا مناسبی پیدا کردند، هم باید در زمینه علم در دانشگاه‌ها بیشتر فعالیت کنیم و بتوانیم با دانشگاه‌های معتبر جهانی رقابت کنیم و هم باید در کنار کار آموزش، کار پژوهش را ترویج و تشویق کنیم و بر آن اهمیت دهیم، در برخی از کشورها، سهم پژوهش نسبت به آموزش نسبت به کشور ما به مراتب بالاتر است، ما در دانشگاه‌ها باید سهم پژوهش را بالا ببریم و شرایط را برای رشد پژوهش آماده کنیم.
روحانی در ادامه سخنانش با بیان اینکه ممکن است بگویید بودجه در زمینه پژوهش به اندازه کافی نیست، گفت: این موضوع هم جزء مواردی است که دولت باید بر آن توجه کند و بودجه کافی را در زمینه پژوهش مقرر کند، اعتبارات کشورهای پیشرفته برای پژوهش اصلا قابل مقایسه با کشورهای در حال توسعه نیست، تردیدی نداریم که توسعه ملی در سایه توسعه علمی خواهد بود و هیچ شکی در این زمینه وجود ندارد و توسعه علمی ما در سایه تحقیق و پژوهش خواهد بود.
وی بر همین اساس تصریح کرد: پژوهش و تحقیق است که ما را به حرف نو، سخن نو، نظریه نو می‌رساند وگرنه آموزش و دانش اگر به معنای جمع کردن همه داده‌های گذشته بخش علمی باشد، امروز در سایه فناوری شاید ماشین هم بیشتر از انسان بتواند در حافظه خود، داده‌ها را جای دهد ولی آنچه مهم است پردازش، تحلیل و نقد علمی و نحوه انطباق واقعیت‌ها با آنچه به دست آمده، است.
رئیس جمهور در پایان متذکر شد ما در این زمینه همه باید دست به دست هم دهیم، هم بخش خصوصی و هم بخش دولتی، دولت تدبیر و امید ضمن احترام به همه پژوهشگران، در این زمینه در طول مدت کوتاه چند ماه گذشته از عمر دولت، گام‌هایی برداشته است و در ماه‌‌ها و سال آینده نیز گام‌های بیشتری برخواهد داشت، به امید موفقیت پژوهشگران ایرانی که آینده‌ساز هستند.
