سايه روشن صنعت كارگزاري در بورس
زماني بورس ايران با تعداد محدودي كارگزار فعاليت مي‌كرد اما وجود صف‌هاي طويل خريد و فروش، مديران بازار را بر آن داشت كه تعداد كارگزاران بازار را افزايش دهند. به اين ترتيب كميت اين صنعت افزايش يافت و در گذر زمان، سعي بر آن شد تا كيفيت خدمات آنها نيز افزايش يابد تا از اين طريق سرمايه‌گذاري در بورس، توسعه يابد. اما از سوي ديگر بايد به نياز و خواسته كارگزاران نيز توجه شود، تا فعاليت در اين صنعت توجيه‌پذير باشد. البته تالانه عضو هيات مديره كارگزاري ايران سهم معتقد است ساختار درآمدي يك كارگزار بورس نيويورك مشابه ما است اما...
تطبيق با شرايط موجود
عبدالرضا تالانه درخصوص ارزيابي خود از كارنامه صنعت كارگزاري در بازار سرمايه ايران در سال مالي 91-90 گفت: براي بيشتر كارگزاران سال خيلي خاصي بود زيرا مسائل مربوط به مذاكرات هسته‌اي پيچيدگي‌هاي زيادي داشت و همين امر باعث حساسيت زياد بازار شد كه اين وضعيت به صندوق‌هاي مشاع نيز سرايت كرد، به طوري كه سمت و سوي استقبال مردم از صندوق‌هاي سهام به صندوق‌هاي با درآمد ثابت يا اوراق مشاركت تغيير كرد. وي افزود: مسائل سياسي روي بازارهاي رقيب مثل ارز و طلا نيز تاثيرات زيادي داشت و همين امر تا حد زيادي باعث سردي بازار اوراق بهادار نسبت به بازارهاي رقيب شد، اما بيشتر فعالان اين صنعت چاره‌اي جز اين نداشتند كه خودشان را با اين اوضاع تطبيق دهند و صبر پيشه كنند.
تالانه سپس گفت: معمولا كارنامه يك صنعت يا شركت را با ارقام دوره مشابه قبلي مقايسه و ارزيابي مي‌كنند، اما چيزي كه به نظر من مي‌تواند مبناي ارزيابي خدمات صنعت كارگزاري باشد ضريب نفوذ خدمات كارگزاران در جامعه است كه آمار روشني از آن به سهولت در دست نيست. وي توضيح داد: بخشي از آمار معاملات بازار توسط منابعي رقم مي‌خورد كه در اختيار شخصيت‌هاي حقوقي شبه دولتي نظير شركت‌هاي سرمايه‌گذاري صندوق‌هاي بازنشستگي يا بانك‌ها است. اين منابع كه معمولا با افق بلندمدت سرمايه‌گذاري مي‌شوند باعث بالا رفتن آمارها و احيانا بهبود شاخص خواهند شد اما باعث بهبود نسبت معاملات مردمي به معاملات شركتي نمي‌شود. نسبت معاملات روزانه خرد بايد آنقدر افزايش يابد كه نسبت به تعيين دقيق مظنه قيمتي اطمينان حاصل شود. اميدوارم صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري كه فلسفه وجودي آن جذب سرمايه‌هاي كوچك مردمي بوده است بتوانند اين نقيصه را بر طرف كنند. تالانه خاطرنشان كرد: آن قدري كه كارگزاران در بازار اوراق بهادار توفيق داشته‌اند، در بازارهاي كالايي موفق نبوده‌اند كه با توجه به شرايط خاص چنين بازارهايي به نظر مي‌رسد زمان بيشتري براي افزايش نفوذ خدمات كارگزاران در بازارهاي كالايي لازم است.
مشكلات وقتگير
عضو هيات مديره كارگزاري ايران سهم درباره مشكلات صنعت كارگزاري در كشور گفت: مثل هميشه مشكل وجود دارد، اما شكل و ماهيت آن عوض مي‌شود. بخشي از مشكلات كه به حوزه مديريتي كارگزاري باز مي‌گردد قابل بررسي و كنترل است، اما بخش ديگري از مشكلات به خارج از حوزه كارگزاري مربوط مي‌شود كه متاسفانه حل و فصل اين نوع از مشكلات وقت و انرژي زيادي مي‌برد. اين كارگزار ادامه داد: مشكلات مربوط به سامانه معاملاتي و شبكه مخابراتي و مشكلات مربوط به قوانين نظارتي كه از سوي سازمان تدوين و اجرا مي‌شود از نمونه‌هاي قابل عنوان هستند. خوشبختانه مسوولان سازمان در اين زمينه همواره با نظر مساعد به مسائل نگاه كرده‌اند. به نظر من، در اين زمينه‌ها كانون كارگزاران مي‌تواند نقش متعادل‌كننده‌اي را ايفا كند تا فضاي كار براي كارگزاران ساده‌تر شود. تالانه درباره اين موضوع كه كارگزاران اغلب با سرمايه خودشان صندوق‌ها را اداره مي‌كنند، چون اساسا سرمايه‌گذار خرد زيادي در اين نهادهاي مالي متمركز نيستند، اما سازمان بورس همچنان مقررات سختي را در نحوه اداره صندوق‌ها حاكم كرده است، گفت: در قوانين كشور چيزي به اسم صندوق‌هاي مشاع قبلا وجود نداشته است و اين مخلوق جديد، حسب مقررات بازار سرمايه متولد شده است. بخشي از مقررات ناظر بر تشكيل صندوق‌ها مثل نصاب تاسيس صندوق، الزام به حسابرسي و نظاير آن به نوعي الگوبرداري از قانون تجارت است. وي تاكيد كرد: مقررات تدويني حاكم بر تاسيس و نظارت بر صندوق‌ها نسبتا سختگيرانه نگارش شده اما با توجه به جديد بودن صندوق‌هاي مشاع، به نظر طبيعي مي‌رسد. تالانه سپس گفت: كارگزاري ايران سهم نيز با اين سختي‌ها مواجه بود اما بعد از انجام مكاتبات مكرر، مسوولان سازمان هم به اين نتيجه رسيدند كه بايد مقررات تاسيس صندوق‌ها ساده‌تر شود و همين اواخر بود كه مقررات تاسيس، بازنگري و اصلاح شد به طوري كه در حال حاضر تاسيس صندوق دشواري‌هاي قبلي را ندارد، اما مقررات نظارتي سختگيرانه بر عملكرد صندوق‌ها هنوز وجود دارد و به نظر من اين بخش از مقررات نيز جاي اصلاح دارد. به نظرم كارگزاران مي‌توانند با انعكاس مشكلات به كانون و سازمان در اين فرآيند مشاركت كنند. خوشبختانه مسوولان سازمان از انتقادات و پيشنهادات استقبال كرده‌اند.
درآمد كارگزاران محدود به كارمزد نيست
وي درباره نبود تنوع در كسب درآمد كارگزاران و معطوف بودن آن به كارمزد گفت: درآمد کارگزاران معطوف به کارمزد است اما محدود به کارمزد نیست، چون كه کارگزاران فعالیت‌های دیگری هم طبق مقررات مجازند انجام دهند و از محل آن درآمد داشته باشند برای مثال فعالیت‌های مشاوره پذیرش از این نوع است. تالانه خاطرنشان كرد: ساختار درآمدی یک شرکت کارگزاری بورس نیویورک را اخیرا با خودمان مقایسه کردم، تقریبا ساختار درآمدی مشابه است اما شاید به دلیل مشکلات حقوقی و اجرایی کارگزاران از فعالیت‌های مشاوره‌ای و فعالیت‌های مشابهی که فرمول روشنی برای محاسبه حق‌الزحمه ندارد پرهیز می‌کنند. برای پررنگ تر شدن سهم درآمدهای حاصل از فعالیت‌هایي غیر از معاملات اوراق، نیاز به قوانین روشن‌تر و تجربه بیشتر است.
شركتي براي خدمات ارزنده به كارگزاران
وي درباره راه‌اندازي يك شركت كامپيوتري جديد از سوي كارگزاران گفت: يكي از مشكلات اساسي كه كارگزاران همواره با آن درگير بودند دريافت خدمات رايانه‌اي اعم از خدمات مربوط به سامانه معاملاتي و خدمات جانبي آن بود. خدمات مرتبط با سامانه معاملاتي به صورت يكنواخت در اختيار تمام كارگزاران قرار دارد و مشكلاتي نظير قطع سيستم و نظاير آن به مشكلات زيرساختي و مخابراتي باز مي‌گردد كه به دليل حساسيت موضوع در كوتاه مدت قابل تصحيح نيست. اما نوع دوم مشكلات كه به انواع خدمات نرم‌افزاري و سخت‌افزاري در حيطه فعاليت كارگزاران ربط دارد مثل انواع نرم‌افزارهاي حسابداري و نگهداري سبد اختصاصي مشتريان يا نرم‌افزارهاي حسابداري و تارنماها قابل رفع هست اما متاسفانه شركت‌هاي ارائه كننده خدمات معمولا بعد از عقد قرارداد و فروش محصول در ارائه خدمات نگهداري و خدمات پس از فروش عملكردشان روز‌به‌روز ضعيف‌تر شده و همين امر باعث شد تا برخي از كارگزاران به فكر راه‌اندازي يك شركت خدمات رايانه‌اي بيفتند كه مالكيت آن در اختيار كارگزاران باشد. وي افزود: من به نمايندگي از ايران سهم در چند جلسه مربوط به تاسيس شركت خدمات رايانه‌اي كارگزاران شركت كردم و پيش‌نويس‌هاي اوليه هم در كارگروهي كه ايران سهم عضو آن بود، تهيه شد، اما بعد از آن ادامه كار به صورت غيررسمي جلو رفت كه از آن بي اطلاع مانديم. به هر حال اميدوارم كه اين شركت بتواند منشا خدمات ارزنده‌اي براي كارگزاران موسس آن باشد. تالانه درباره ايجاد اختلال در سيستم معاملات آنلاين كارگزاران و لزوم نرم‌افزار جديد معاملات آنلاين گفت: معاملات آن لاین باعث افزایش عمق بازار و تسهیل معاملات شده است، اختلالات سیستم‌های آن لاین ناشی از دو موضوع کاملا جداگانه است. برخي مشکلات ناشی از بسترهای مخابراتی و برخي دیگر حاصل از عملکرد نرم‌افزارهای آنلاین است كه هیچکدام از این دو مقوله در حیطه اختیارات کارگزاران نیست اما جوابگوی مشتریان کارگزاران هستند و در این دو حوزه فضای زیادی برای رشد و توسعه وجود دارد.
ريسك بالا، درآمد پايين
مديرعامل كارگزاري بانك پاسارگاد هم درباره كارنامه كارگزاران در سال مالي گذشته (91-90) گفت: درآمد كارگزاران در اواخر سال گذشته بهتر از امسال بود اما اندوخته آنها در شش ماه نخست سال جاري به دليل نامناسب بودن وضعيت بازار، مصرف شده است. مصطفي حاجي‌حسيني افزود: كارگزاري در كشور ما، صنعتي است كه باوجود ريسك بالا از درآمد به نسبت پاييني برخوردار است و به دليل وجود تضاد منافع ميان سرمايه‌گذاران و كارگزاران، درآمد كارگزاران افزوده نمي‌شود. اين كارگزار بورس درباره مشكلات اين صنعت به خبرنگار ما گفت: صنعت كارگزاري با مشكلات متعددي رو‌به‌رو است. وي توضيح داد: قوانين و مقررات بورس به گونه‌اي تنظيم شده كه افراد مختلف مي‌توانند تفسيرهاي گوناگوني از آن داشته باشند به همين دليل كارگزاران در برخي موارد بلاتكليفند و نمي‌دانند چه كار بايد بكنند و ممكن است برخوردهايي از طرف سازمان با آنها صورت گيرد. حاجي‌حسيني درباره مديريت صندوق‌ها توسط كارگزاران و مشكلات آنها در اين خصوص گفت: فلسفه وجودي صندوق‌ها، دادن تضمين به سرمايه‌گذاران خرد و افزايش نقدشوندگي بازار است به گونه‌اي كه در بازار نامناسب نيز سرمايه‌گذاران خرد گرفتار صف خريد و فروش نشوند اما در عمل، ريسك كارگزاران افزايش مي‌يابد و در اين مواقع فشار زيادي به كارگزار مي‌آيد و مجبور مي‌شود خودش و ضامن بازخريد انجام دهند كه اين موجب انباشت سرمايه ميان كارگزاران مي‌شود و ريسك كارگزار را در مواقع ركود افزايش مي‌دهد. مديرعامل كارگزاري بانك پاسارگاد درباره ايجاد تنوع در درآمد كارگزاران گفت: با ايجاد دستورالعمل سبدگرداني، در نحوه درآمد كارگزاران، تحول ايجادشده اما اين دستورالعمل پيچيده است و اجراي آن براي كارگزاران هزينه ايجاد مي‌كند اما اگر كارگزاران بتوانند سرمايه خود را افزايش دهند و بتوانند به عنوان كارگزار پذيرش و نيز ارائه‌دهنده خدمات مشاوره فعاليت كنند، درآمد آنها متنوع خواهد شد. وي درباره تشكيل يك شركت كامپيوتري جديد توسط كارگزاران گفت: حدود 40 كارگزار اين شركت را تاسيس و هيات مديره آن را انتخاب كرده‌اند و در حال حاضر در مورد مسائل اجرايي آن در حال مذاكره با افراد و شركت‌هاي مختلف هستند. حاجي‌حسيني درباره وجود اختلال در سيستم‌هاي معاملات آنلاين گفت: متاسفانه اين اختلال به طور معمول وجود دارد و كارگزاران هميشه با آن مشكل دارند، البته بازار ما نيز خيلي بزرگ نيست كه بتوانند شركت‌هاي كامپيوتري متعددي خدمات آن را انجام بدهند.
نقل از روزنامه دنیای اقتصاد - بخش بورس شرکتها - 16-7-1391 - گزارشگر مجید اسکندری
